Sıfır çatı yapımı bir çok yöntemle yapılır. Dış şekillerine, taşıyıcı iskeletine, üst su izolasyon kaplamasına ve ısı yalıtımına göre farklı isimlerle adlandırılır.

Stil ve tasarımlarından bazılarına aşağıda değineceğiz. Bu konuyu değinmeden önce çatı gelişimini azda öğrenelim.

Çatı tanımı kısaca; Bir binanın en üstünü, yağmur, kar, aşırı sıcaklık güneş ışığı ve rüzgara karşı koruma sağlamak amacı ile yapılan katmana denir.

Çatı kelimesinin etimolojisi nedir? Proto Hint-Avrupa dil ailesinde mekan, yer ve yapmak anlamlarına gelen cîh, ch, ca, ça, çê kelimelerinden türemiştir. Bu sözcükler bir ana kök sözcükten evrimleşmişler. Örnek sanskritçe’de çhat ve çhatra sözcükleri bir yeri örtmek birleştirmek anlamlarına gelir. Hintçe’de çhatra şemsiye, çadır, gölgelik, koruma anlamlarına geldiği için Hinduizm’de kutsal bir kelimedir.

Hangi çatının hangi iklim koşullarına veya o bölgenin mimarisine uygun olup olmadığını seçmek bazen insanlar için bunaltıcı bir süreç olabiliyor.

Tüm çatılar ana iki sistemden oluşur biri taşıyıcı iskeleti diğeri ise dış kaplamasıdır.

Taşıyıcı iskeletinde 3 ana malzeme tercih edilir. Bunlar ahşap, metal ve betondur. Nadiren de olsa farklı bir malzemede kullanıldığı oluyor.

Kaplama malzemelerine göre ise 100’lerce çeşitlidir. Örnek bazı çatı kaplamaları; Kil esaslı (kiremit), metal, membran, çimento esaslı, plastik esaslı, bitüm esaslı, vb. bir çok çeşit vardır.

Eğimlerine göre çatılar 5’e ayrılır
• Düz veya teras çatılar
• Düşük eğimli ç.
• Orta eğimli ç.
• Yüksek eğimli dik ç.
• Karma eğimli ç.

Çok kar yağan bölgelerde çatıda fazla birikme olmaması için eğimleri dik yapılır.

Isı yalıtımlarına göre çatı çeşitleri
• Soğuk Çatı; eğimli çatılarda ısı yalıtım malzemesi çatının üzerinde oturduğu tabanın (zemin) üzerine uygulanmış ise bu tür çatılara soğuk çatı denir. Yada hiç bir ısı yalıtım yapılmamış çatıları da dahil edebiliriz.
• Sıcak Çatı; eğimli çatılarda ısı yalıtım malzemesi çatı iskeletine yapıştırılmış ise buna da sıcak çatı denir. İskelet yüzeyinin üst veya alt kısmına yapışık olabilir.

Sıfır çatı yapımı konusuna geçmeden önce çatı çeşitlerinin bir özetini inceleyelim. Çatı çeşitleri konusunda yaptığımız araştırmada umarız aradığınız cevabı bulursunuz.

Kırma Çatılar

En popüler ve yaygın çatı türüdür. Yüzey eğimleri simetrik dört tarafa olur ve yağışlarda her yöne su akışı vardır. O yüzden çok yüzeyli çatıda denilebilir.

İstanbul’daki konutların %90’nında bu tür çatılar kullanılmış. Sektörün gidişatından dolayı çoğu çatı ustası diğer çatı şekillerini uygulama konusunda hasretler.

• Avantajları tasarımları göz alıcıdır ve her türden bina mimarisine uygulanabilir. En önemlisi ise beşik çatılara göre çok parçalı eğimlerinden dolayı fırtına rüzgar yüklerini dağıtır. Böylece kolay kolay fırtınalardan zarar görmez. Aşırı yağışlarda suları eşit oranlarda oluklara yönlendirerek taşmaları önler.
• Dezavantajları beşik çatıya göre maliyetli ve karmaşıktır.

Mansard Çatılar

İki farklı eğimi olup alt eğimi çok dik, üst eğimi ise normal olan birleştirilmiş çok yüzeyli bir çatı çeşididir. Genelde alt eğiminde çatı pencereleri ile donatılır.

Temel çıkış amacı tavan arasını konut veya depo olarak kullanmak içindir. Yada şöyle diyebiliriz ek yaşam alanı yaratmak için yaratılan bir çeşit çatı katıdır.

Bu tür çatılar 17. yüzyılda ünlü Fransız mimar François Mansart tarafından popüler hale getirildi.

Bir dönem mansard çatılar Avrupa’da kaçak çatı katı yapma ile özdeşleşmişti. Çünkü bazı insanlar vergiden kaçınmak için mansard çatısı yapma bahanesi ile çatı altlarına kaçak kat kattığı olmuş.

Beşik Çatılar

Üçgen çatı veya çift yüzeyli çatı diye de adlandırılır. Soğuk veya ılıman iklimlerde sade tasarımı nedeniyle tercih edilir.

• Avantajları tasarımları basittir ve maliyetleri düşüktür
• Dezavantajları ise şekillerinden dolayı fırtınalara karşı zayıftırlar. Çünkü gelen rüzgarı dağıtacak fazla köşe veya kıvrımları yok.

Üçgen çatı Dünya’nın birçok bölgesinde kullanılıyor. Şiddetli rüzgar ve yağış olan bölgelerde yükünü hafifletmek için dik eğimli yapılırlar.

En çok soğuk iklimlerde tercih edilir çünkü yüzeyinde kar ve buz birikme oranı daha azdır. Örnek ABD’nin New England ve Kanada’nın doğu kıyısının geleneksel çatı stilidir.

Teras Çatılar

Düz çatı veya parapet çatı olarak da adlandırılır. Bu tür çatı üstlerini insanlar dinlenmek ve toplanmak için kullanır.

Bina üstüne gerekli su izolasyonu yaptıktan sonra düşmelere karşı etrafına betondan veya demirden korkuluk yapılır.

Bu tür çatılar özellikle Ortadoğu’da çok meşhurdur. Zemin su izolasyonu iyi yapıldıktan sonra aslında teraslar her açıdan avantajlıdır.

Su, ısı izolasyonu ve yağan karın ağırlığı problemleri zorlama insanları aslında Dünya genelinde çatıların çoğu böyle yapılırdı.

Tek Yüzeyli Çatılar

Tek satıhlı veya sundurma çatı olarak da adlandırılır ve eğimi genelde az olur. Küçük çatılarda tercih edilir güvenlik kulübesi, garaj vb.

Bazen büyük yapılar da farklı olması açısından tercih edildiği olur. Açıkçası kullanıldığı kimi binalarda farklı bir tarz kattığı görülür. Binanın mimari yapısına bağlı olarak yakışabilir de veya tam tersi yakışmayabilir de.

O yüzden bu çatı modelini büyük binalarda yapmadan önce iyi bir 3d modelleme yapmak lazım. Aksi durumda sonra büyük pişmanlıklar yaratabilir.

Kelebek Çatılar

V şeklinde açılmış kelebek kanadına benzer görünümleri ile göz alıcı ve modern tarzları vardır. Diğer çatılara göre eğimleri terstir ve çatıdaki orta oluktan yağmur suyu tahliye edilir.

Temel yapılma amaçları yapı mimarisine çarpıcı bir estetik görüntü vermektir. Farklı bir bir ihtiyaçtan da bu tür çatılar yapılabiliyor.

Özellikle yazlık ve sahil kenarındaki yapılardaki örnekleri çevreye büyüleyici bir hava kattığı görülür. En azından şahsen ben öyle düşünüyorum 🤗.

Kavisli Çatılar

Görünüşü yarım silindir şeklindeki oval çatılara denir. Binalara sağladıkları çarpıcı estetik görünüm dolasıyla bazen tercih edilir.

Bazı modern binalarda çatının belli bir bölümünde kullanılması eşsiz bir görüntü kattığı olur. Burada püf nokta kombinasyonu iyi ayarlamak. Yanlış uygulanması durumunda da tam tersi etki yaratarak çirkin bir görüntü olur.

Şekillerinden dolayı fırtınalara karşı yüksek direnç gösterirler. Antik çağlarda benzer çatılar katedrallerin uzun koridorlarında çok sayıda kemer birleştirilerek uygulanmış.

Tonoz çatı diyen var ama tam olarak anlamsal karşılığı olduğu konusunda araştırılmaya muhtaç.

Kubbe Çatılar

Yarım küre şeklindeki mimarî çatılardır. Antik çağlardan beri önemli tarihi binalarda en sık uygulanan modeldir. Roma mimarisinin ana ekseni bu tür çatılardır.

İlk örneklerine antik Mezopotamya’da görülür. Antik İran , Helenistik , Roma ve Çin mimarisinde de kendine yer bulur.

Kubbe çatılar daha sonra Bizans ve Sasani mimarisinde ciddi anlamda yaygınlaştı. İleriki yıllarda Osmanlılar vasıtasıyla İslam Mimarisinde de vazgeçilmez bir çatı türü oldu.

Yüzyıllar boyunca kubbeler kar, çamur, taş, ahşap, tuğla, beton, metal, plastik ve camdan inşa edilmiştir. Modern dünyada dini binalar, kamu binaları, spor stadyumları ve çeşitli işlevsel yapılar üzerinde sıklıkla uygulanır.

Kule Çatılar

Konik veya çok köşeli dik çatılardır. Çardaklarda ve tarihi yapılarda çok görülürler. Bir villa veya ticari binada güzel ve benzersiz bir görüntü içinde çok tercih edilir.

Eski zamanlarda kale ve surların belirli yükseltilerine aralıklarla kule çatı yapımı standarttı. Çünkü bu kulelerden düşmanı gözetlemek veya saldırmak ideal bir avantajdı.

Testere Dişli Çatılar

Küçük eğimli sırtların ardışık birleştiği, sırtların dik yüzeylerinde genelde cam (pencere) olan endüstriyel çatılardır. Elektrik bulunmadan önce endüstriyel binalarda güneş ışığından maksimum faydalanmak için düşünüldü.

Günümüzde de bir çok tesiste iyi bir havalandırma ve gün ışığı için çok sık uygulana bir çatı sistemidir.

Sıfır Çatı Yapımı Nasıl Planlanır?

Bir çatı yaratılırken en temel kriterler dayanıklı ve iyi su izolasyonu sağlamasıdır. İnsanoğlu mağaraları terk ettiğinden beri sürekli olarak bu konuda kendini geliştirmeye çalışmıştır.

Bugün modern yöntemlerle yüzlerce çeşit devasa çatılar yapılabiliyor. Örnek uzay çatılar devasa bir alanda kolonsuz yapılabiliyor.

Çelik çatılar genelde kolonsuz büyük alanları kaplamak veya yangın yalıtımı açısından tercih edilir. Ahşap çatılar ise en yaygın ve ekonomik türdür.

Çatılar yapımı çeşitli katmanlardan oluşur. Standart iskelet, su yalıtım katmanları hariç tercihe bağlı olarak su buharı geçirimli veya geçirimsiz katman, ısı yalıtım katmanı vb. bir çok katman olabilir.

Çoğu çatı tipinde altının havalandırılması yoksa ciddi sorunlar doğurabilir. Bu tür çatılarda kaplama malzemeleri ile su yalıtımı arasında sürekli ve etkin bir havalandırma olmalıdır. Çünkü sıcak havalarda katmanlar arasında durağan hava aşırı ısınır ve çeşitli sorunlar ortaya çıkar

Ayrıca su buharı sirkülasyonu olmayan çatılarda nemden dolayı çabuk çürüme gerçekleşir. Örnek bir beton duvarda bile nem sirkülasyon olur ve sağlıklıdır. Aksi durumda terleme olur yüzeylerde. Bu durum çatılar içinde geçerlidir ve kabul edilebilir oranda nem sirkülasyonun olabilmesi faydalıdır.

Uzay Çatılar Nedir?

Bu tür çatılar mühendislik harikalardır. Stadyum hangarlar vb. devasa genişlikteki yapıların çatılarında kullanılan demir profillerle prizma benzeri tekrarlanan kafes görünümlü çatı iskelet sistemidir.

Bu teknolojinin çıkış tarihi; 1898 ile 1908 arasında Alexander Graham Bell tarafından dört yüzlü geometriye dayalı uzay çerçeveleri geliştirmesine dayanır. Asıl amacı deniz ve havacılık sektörü için bunu geliştirmekti.

1943 yılında ise Almanya’dan Dr. Max Mengeringhausen tarafından gelişimine katkı yaparak, mimaride uzay çatıların devrini başlatmıştır.

Bu çatı türü de kendi içinde bir kaç çeşide ayrılır. Örnek sekiz makaslı geometriye sahip modelleri de vardır.

Bazı kullanım alanları; endüstriyel binalar, yüzme havuzları, konferans salonları, alışveriş merkezleri, havaalanları, fuar alanları vb.

Uzay çatı uygulaması olan ünlü bazı yapılar; Stansted Havaalanı, Çin Bankası Kulesi, Chicago’daki McCormick, Sochi Uluslararası Havaalanı vb.

Diğer sektörlerde; Bu tür çerçeve teknolojisi otomobil, uçak, motosiklet ve bisiklet gövdelerinde de kullanılma örnekleri var. Daha adını sayamadığımız yüzlerce sektörde mikro anlamda da olsa kullanılabiliyor.

Görüldüğü gibi yapısına bağlı olarak bir çok farklı çatı çeşitleri varmış. Yazımıza bu son cümle ile son vermek istiyoruz, umarız keyifle okudunuz.